Popielniki


Data modyfikacji: 20 marca 2020

Drewniana podłoga przy piecu musi być zabezpieczona przez zniszczeniem przez wypadające z paleniska kawałki żaru. Chwila nieuwagi mogłaby doprowadzić również do pożaru. Podłoga zazwyczaj zabezpieczana była kawałkiem blachy przybitej do podłogi. Jednak w przeszłości ludzie mieli zamiłowanie do otaczania się ładnymi przedmiotami. Dzięki temu nawet zaczęto produkować żeliwne podstawki pod palenisko do pieców, do których spadały kawałki żaru czy popiół. Niektóre popielniki były proste, z jakimś delikatnym motywem zdobniczym, ale też były znacznie bardziej zdobione, jak choćby popielnik z głową lwa. Większość popielników. które kupiłem pochodzą z południa Polski, z dawnej Galicji. Wygląda na to, że tego typu przedmioty popularne były w dawnym Casarstwie Austro-Węgierskim. Wcześniej nie miałem z nimi do czynienia ani na Podlasiu i Mazowszu, ani też na terenach dawnych Prus Wschodnich. Kupowane przez mnie popielniki kosztowały od 40 do 200 zł.


1. Popielnik z krakowskiego Kazimierza

Jest to pierwszy popielnik, który udało mi się zdobyć. Kupiłem go we wrześniu 2004 roku. Pochodzi z żydowskiego domu z krakowskiego Kazimierza. Czy zdobienia mają jakiś związek z kulturą żydowską, tego nie potrafię powiedzieć. Popielnik ma wymiary 47×18 cm. Otrzymałem go w stanie nie wymagającym dodatkowej konserwacji.






2. Popielnik z Nowego Sącza

Zdobycz pochodzi z września 2004 roku. Popielnik przyjechał do Dębian z Nowego Sącza. Pomalowany był srebrną farbą, dość już zniszczoną przez lata użytkowania. Wymiary popielnika: 43×20 cm.





 
We wrześniu 2005 popielnik został wymoczony w stężonym roztworze KOH, który rozpuścił warstwę farby. Po przetarciu pokostem popielnik nabrał uroku, który można podziwiać na zdjęciach.


3. Popielnik z lwem

Zdobycz ta pochodzi z Wadowic. Do Dębian trafił w lutym 2005. W opisie określony był jako neobarokowy. Gdy go otrzymałem, był mocno natłuszczony olejem i niezbyt dobrze wyczyszczony z rdzy. Uświniłem się po wyjęciu popielnika z paczki. Popielnik ma wymiary 55×24 cm. Znalazł swoje miejsce przy kominku.






4. Popielnik w stylu rokoko

Popielnik ten w kształcie wachlarza został odkryty na aukcjach Allegro we wrześniu 2005. Było na niego chętnych kilka osób, ale w końcu to ja go zdobyłem. Po przywiezieniu go do Dębian  zabrałem się za czyszczenie jeszcze tego samego dnia. Poszło to dość sprawnie. Warstwa srebrolu dość łatwo odmoczyła się w 20-procentowym roztworze KOH. Spod farby ukazało sę precyzyjnie odlane poczernione żeliwo. Wystarczyło tylko przetrzeć popielnik pokostem i efekty można zobaczyć na zdjęciach. Wymiary popielnika 42×22 cm.








5. Popielnik z motywem maureski

Jest to popielnik stosunkowo prosty, dość oszczędny w formie, ale posiadający wiele uroku, który w pełni ukazał się po oczyszczeniu go z farby i brudu. Ażurowa obwódka i fantazyjne kwiaty w środkowej części sprawiają, że człowiek z przyjemnością patrzy na taki prosty, a użyteczny przedmiot. Ten rodzaj zdobnictwa nazywa się maureską.Wymiary popielnika 39×22 cm.







6. Popielnik z baranimi głowami

Popielnik został wylicytowany na aukcjach Allegro 18 września 2005. Przesyłkę dostałem 23 września. Wysłana była z Nowego Sącza. W domu boję się już przyznawać, że kupilem kolejny popielnik. Gdy zobaczyłem jego zdjęcia, to w żaden sposób nie potrafiłem powstrzymać się przed jego kupnem. Popielnik ten jest dla mnie niemal szczytem secesyjnej fantazji. I czy życie nie jest lepsze w otoczeniu takich przedmiotów?

Pierwotnie żeliwo, z którego został odlany ten popielnik, pokryte było powłoką z cyny, tak jak maszynki do mielenia mięsa. Jedna powłoka cynowa jest dość miękka poprzez dziesiątki lat użytkowania powłoka ta wytarła się i jedynie jej resztki zachowały się tylko w niektórych miejscach. Wymiary popielnika 47×26 cm.






 
Popielnik został doprowadzony do takiego stanu jak na zdjęciu poprzez oksydowanie w ogniu. Najpierw popielnik został wymyty i wydrapany metalową szczotką, aby usunąć luźne cząstki rdzy, a potem wymoczony w stężonym roztworze NaOH (soda kaustyczna), który wypłukał resztki farby. Potem popielnik został wrzucony do żaru w ognisku, a gdy rozgrzał się wtedy wrzucony został do gara z olejem jadalnym. Tam uległ procesowi oksydowania. Gdy ostygł to został wymyty wodą z detergentem i natarty pokostem. Lepiej byłoby zanurzyć go od razu w pokoście zamiast w oleju jadalnym, ale nie miałem tak dużej ilości pokostu. Pokost został wytarty do sucha z powierzchni metalu. To co wniknęło w pory w czarnej, tlenkowej warstwie, z czasem stwardnieje i utworzy dodatkowo szczelną powłokę zabezpieczającą metal przed korozją.


7. Popielnik aluminiowy

Popielnik ten sprawił mi pewną niespodziankę. Gdy go wziąłem w ręce, to byłem przekonany, że to żeliwny odlew pokryty warstwą cyny. Miejscami widać było, że pomalowany jest srebrzanką. Postanowiłem usunąć tę farbę mocząc w roztworze KOH. Dziwiło mnie, że bardzo długo leciały bąbelki wodoru, jakie zwykle powoduje srebrzanka. Spod farby pokazała się czarna powierzchnia metalu. Byłem przekonany, że to żeliwo. Jednak gdy wypłukałem, okazało się, że to tylko poszarzałe trawione aluminium. Stąd były te bąbelki wodoru powstającego podczas rozpuszczania aluminium w roztworze wodorotlenku. Trochę mnie to zmartwiło. Bardziej cenię wyroby żeliwne. Powierzchnia aluminium też nie wygląda tak dobrze, jak żeliwa. Mam więc kolejną wersję podstawek, tylko tym razem aluminiową. I metal ten wskazuje, że popielnik nie pochodzi z XIX wieku, a raczej z okresu międzywojennego lub młodszy. Popielnik posiada wymiary 38×19 cm. Zdobiony jest motywem maureski.






8. Popielnik z brodaczem

Popielnik ten znalazłem na stronie z ogłoszeniami OLX. Kosztował 200 zł. Przesyłkę z popielnikiem odebrałem z poczty 23 sierpnia 2019. Była wysłana z Nysy. Gdy niosłem paczkę do domu, to wydawała mi się jakaś wyjątkowo lekka. Zacząłem się zastanawiać, czy aby na pewno popielnik jest z żeliwa, a nie z aluminium. Jednak po rozpakowaniu paczki w domu moje obawy się rozwiały. Było to faktycznie żeliwo, tyle że mocno ażurowe. Stąd jego mała waga. Wcześniej kupiony popielnik z lwem, o podobnych wymiarach, jest znacznie cięższy. Popielnik kupiłem specjalnie pod budowany właśnie piec kuchenny. Przydałby się jeszcze jeden o podobnym rozmiarze pod piec w łazience. Popielnik ten będzie znacznie praktyczniejszy od tego aluminiowego (nr 7), który przez wiele lat był używany w kuchni. Popielnik jest w miarę dobrym stanie. Wymaga tylko niewielkiej konserwacji. Ma wymiary 50×20×11,5 cm





9. Popielnik o kształcie marokańskiej kasby

Popielnik znalazłem 3 marca 2020 w ogłoszeniach OLX za cenę 200 zł. Udało mi się w tej cenie utargować również koszt przesyłki. Popielnik znajdował się w Goleniowie. Przesyłka z popienikiem dotarła do mnie 10 marca 2020. Popielnik ma kształt marokańskiej twierdzy - kasby. Jest wykonany z żeliwa i ma jeszcze ślady błszczącej powłoki, chyba z niklu. Z tego powodu w ogłoszeniu sprawiał wrażenie wykonanego z aluminium. Na zdjęciu wykonanym z lampą błyskową był niemal biały. Styl, w jakim został wykonany popielnik, kojarzy mi się najbardziej z modernizmem. Z tego też powodu najbardziej pasuje mi do pieca z Koszalina. Ma wymiary 48×20×14 cm.





10. Popielnik z głową żołnierza

Popielnik znalazłem w marcu 2020 na aukcjach Allegro. Byłem jedynym licytującym i aukcja zakończyła się 18 marca 2020 na cenie wywoławczej 170 zł. Popielnik ten był wystawiony też wcześniej na aukcję i brało w niej kilka osób. Przebieg aukcji był dość przedziwny i na koniec cena wyniosła chyba 640 zł. Aukcja się zakończyła i po dwóch dniach popielnik wrócił z powrotem na aukcje. Popielnik jest trochę uszkodzony. Z boku ma wyłamany kawałek ścianki, ale mimo to ma w sobie wiele uroku.







11. Popielnik mocno ozłocony

Popielnik znalazłem w marcu 2020 na aukcjach Allegro. Byłem jedynym licytującym i aukcja skończyła się 19 marca 2020 na cenie wywoławczej, czyli 170 zł.






12. Popielnik z pruskim orłem


Popielnik pochodzi z dawnych Prus Wschodnich. Kupiony został w Galinach 10 marca 2024. Składa się ze znitowanych żeliwnych elementów. Popielnik wymaga naprawy. Jedna z ozdobnych nóżek jest wyłamana wraz z kawałkiem obramowania. Wymiary popielnika: długość 44 cm, szerokość 20 cm i wysokość 20 cm.